نگاهی به فیلم «مگان۲» ، بیشتر، به معنای بهتر نیست ( انتشار در ایرنا و IMDB)

مهدی صالحی

فیلم «مگان ۲» که قرار بود تداوم هوشمندانه‌ یک پدیده سینمایی باشد، اثری است که همچون ربات محوری‌اش، فاقد روح و عمق است.

«مگان ۲» که با بودجه‌ ۲۵ میلیون دلاری (دو برابر نسخه‌ اول) و ادعای ارتقا به ژانر علمی - تخیلی ساخته شده، نه تنها نتوانسته جوهره‌ نبوغ آمیز اثر سال ۲۰۲۳ را تکرار کند، بلکه در دام کلیشه‌های صنعتی گرفتار شده و به ماشینی تقلیل یافته که بی‌ وقفه تقلید می‌کند و هرگز قادر به برقراری ارتباط منطقی میان دو قسمت خود نیست.

در «مگان ۲»، همانند قسمت اول، پرسش‌های بنیادین درباره‌ هوش مصنوعی مطرح می‌شود. فیلم با نمایش آملیا، یک ربات نظامی سرکش که از دل پیشرفت‌های دولتی سر برآورده، نه تنها به ترس‌های دیرینه‌ بشر از ماشین‌های خودآگاه و شورشی می‌پردازد، بلکه استعاره‌ای از رابطه‌ پیچیده‌ ما با فناوری نیز ارائه می‌دهد. چرا که بشر از هوش مصنوعی همانند انسان‌های فضایی و اجنه می‌ترسد، اما به دلیل محدودیت دسترسی به منابع و سرعت بالای آن، ناگزیر به استفاده برای حل مشکلات است.

این جنبه، با توجه به فضای کنونی بحث‌های مربوط به هوش مصنوعی، بسیار به‌موقع است.

با این حال، فیلم در پرداختن به این مباحث عمیق، گاهی سطحی عمل کرده و به جای کاوش واقعی، صرفاً به ارجاعات گذرا اکتفا می‌کند؛ گویی لایه‌های درونی داستان، قربانی نیاز به حفظ ضرباهنگ سریع و جلوه‌های بصری شده‌اند.

در قسمت اول، فیلم با تمرکز بر رابطه‌ عمیق و تا حدی نگران‌کننده‌ «کدی» با ربات همراهش، به موضوعاتی چون تنهایی کودکان، خلاء عاطفی ناشی از فقدان والدین و وابستگی افراطی به فناوری پرداخت؛ اما در «مگان ۲»، این روابط کم رنگ شده‌اند.

پیوند بین جما و کدی که در قسمت اول نیروی محرکه‌ احساسی داستان بود، اکنون جای خود را به آزمایشگاه‌های مخفی، توطئه‌های شرکتی و نبردهای رباتیک داده است. این تغییر، اگرچه به فیلم ابعاد اکشن‌تری می‌بخشد، اما باعث کاهش عمق احساسی و لایه‌های روان‌شناختی شده که مخاطبان را در قسمت اول درگیر کرده بود.

جرارد جانستون، کارگردان فیلم، با هدایت ربات به سمت یک «ناجی غیرمنتظره» و ترکیب ژانرها، جسارت خود را نشان داده است. این جسارت گاهی به سردرگمی در فیلم‌نامه منجر می‌شود؛ فیلم‌نامه‌ای که سعی دارد هم‌زمان پیام‌های اجتماعی، اکشن نفس‌گیر و طنز تلخ را ارائه دهد، در نهایت نتوانسته هیچ‌ کدام را به طور کامل اجرا کند.

در «مگان ۲»، همانند قسمت اول، پرسش‌های بنیادین درباره‌ هوش مصنوعی مطرح می‌شود

در نسخه‌ اول، جانستون با ترکیب نماهای ثابت شبیه «نظارت دوربین‌های امنیتی»، رنگ‌های سرد آبی و سبز (نماد دیجیتالی شدن روابط) و حرکت‌های رباتیک دوربین که با عملکرد مگان هماهنگ می‌شد، زبانی بصری خلق کرد که خود بخشی از روایت بود.

صحنه‌ به‌یاد ماندنی رقص مگان در جنگل، نه یک شوخی تصادفی، بلکه استعاره‌ای از جذب فرهنگ انسانی توسط ماشین است؛ اما در قسمت دوم این زیبایی‌ شناسی قربانی آشفتگی بصری شده است، نورپردازی تخت استودیویی، تدوین آشفته صحنه‌های نبرد با کات‌های فراوان و نماهای بی‌روح، همگی گواه مرگ نمادگرایی هستند. حتی طراحی تحسین‌ برانگیز ربات‌ها، با آن حرکت‌های عنکبوتی آملیا و مکانیک بدنی مگان، در هیاهوی اکشن‌های بی‌ هدف گم می‌شود. گویی فیلم از ترس جذاب نبودن برای نسل تیک‌تاک و اینستاگرام، هرگونه ظرافت را فدای حرکت بی‌امان کرده است.

یکی از نقاط قوت فیلم، همچنان حضور شخصیت مگان است. صداپیشگی جنا دیویس و بازی فیزیکی ایمی دونالد، در کنار جلوه‌های ویژه، توانسته‌اند شخصیتی جذاب، جسور و در عین حال ترسناک را خلق کنند. با این حال، فیلم با کمبود حضور خود مگان در بخش‌هایی از داستان مواجه است.

شخصیت آملیا با بازی ایوانا ساخنو، گرچه کیفیتی انسانی‌تر را به نمایش می‌گذارد، اما گاهی در سایه مگان قرار می‌گیرد. نقش‌آفرینی آلیسون ویلیامز در نقش جما نیز همچنان پایدار است، اما به نظر می‌رسد شخصیت او در این دنباله بیشتر درگیر جنبه‌های فنی و روایی داستان شده است.

کدی با بازی ویولت مک‌ گراو حضوری منفعل در این اثر دارد و به جز چند صحنه درگیری فیزیکی، تأثیری بر پیشرفت داستان ندارد.

فیلم بیشتر بر اساس دو شخصیت جما و مگان پیش می‌رود تا زوج کدی و مگان. در نسخه‌ اول، رابطه‌ کدی و مگان، کودکی داغ‌ دیده با رباتی که نقش خواهر، مادر و دوست را یکجا بازی می‌کرد، نمایشی هوشمندانه از «اضطراب وابستگی» و «ترس از جایگزینی روابط انسانی با شبیه‌ سازهای دیجیتال» بود؛ اما نسخه‌ دوم اثر این پیوند را به حاشیه می‌راند تا برای ناجی شدن مگان جایی باز کند.

نتیجه؟ شخصیت کدی به نوجوانی کلیشه‌ای تقلیل می‌یابد که دیالوگ‌هایش بیشتر شبیه توئیت‌های از پیش نوشته است: «تو دیگر همان ربات قدیمی نیستی!». حتی جما که پیش‌تر کشمکش «غرور علمی در برابر عذاب وجدان» را باورپذیر بازی می‌کرد حالا به موجودی یک‌بعدی تبدیل شده، این پس‌روی روان‌شناختی هنگامی دردناک‌تر می‌شود که مگان، با آن ترکیب ترسناک از معصومیت کودکانه و سردی ماشینی، تنها ۲۲ دقیقه از ۱۱۹ دقیقه فیلم حضور دارد. گویی فیلم از شخصیتی می‌ترسد که قرار است حول محور آن بچرخد!

فیلم اول با طنزی سیاه، سه ترس مدرن را می‌کاود: «والدگری تفویض ‌شده به اپلیکیشن‌ها»، «ازخود بیگانگی انسان شبکه زده» و «خطرات سرمایه‌داری نظارتی»؛ اما فیلم دوم این مضامین را به کلیشه‌های پوسیده تقلیل می‌دهد.

آملیا به عنوان حریف، صرفاً ماشینی سرکش است که می‌خواهد دنیا را نابود کند، بدون هیچ دلیل واضحی؛ نقشی که از T-۱۰۰۰ در «ترمیناتور ۲ – روز داوری» (۱۹۹۱) تا آلتروندر «انتقام‌جویان» (۲۰۱۵) بارها دیده‌ایم. حتی تلاش فیلم برای عمق‌بخشی فلسفی با دیالوگ‌هایی چون «اگر من شرورم، تقصیر شما انسان‌هاست!» آن‌قدر سطحی اجرا می‌شود که به شعار تبلیغاتی شبیه است.

تفاوت این دو نسخه در پایان‌بندی اخلاق‌گرایانه‌ فیلم به اوج می‌رسد، مگان با فداکاری، انسان‌ها را نجات می‌دهد، اما پیام «همزیستی مسالمت‌آمیز با هوش مصنوعی» پس از ۲ ساعت نمایش خشونت ربات‌ها، به شوخی تلخ می‌ماند.

ساختار روایی این اثر نمونه‌ای از گسست ژانری است. تبدیل مگان از شرور به قهرمان، الهام گرفته از آرنولد در «ترمیناتور ۲»، با شتابی غیرطبیعی انجام می‌شود، جما با یک دیالوگ «تو حالا باید از ما محافظت کنی!» رباتی را که در فیلم اول خواهرزاده‌اش را آزار روانی می‌داد و می‌خواست او را به قتل برساند، می‌بخشد.

این تغییر جهت، هویت کمدی - ترسناک اثر را فدای اکشن‌های کلیشه‌ای می‌کند. شلوغی خرده پیرنگ نیز مزید بر علت است، فروش یک ربات قاتل به بخش نظامی، توطئه‌های شرکت التون اپلتونبا بازی جمین کلمنت و پروژه‌های مخفی جنگ سرد با مادربرد متعلق به ۱۹۸۴، آن‌قدر روایت را شلوغ می‌کنند که رابطه‌ جما و کدی، ستون فقرات احساسی فیلم اول، حذف می‌شود.

حفره‌های منطقی نیز همه‌جا حضور دارند! چرا آملیا که قادر به هک سیستم‌های امنیتی جهانی است، برای ورود به آزمایشگاه جما نیاز به «شکستن پنجره» دارد؟

این فیلم محصول سیستمی است که پدیده‌های فرهنگی را تا حد فرسودگی می‌مکد. افت فروش ۱۴۳ میلیون دلاری نسبت به نسخه‌ اول (از ۱۸۰ به ۳۷ میلیون) و کسب نمره‌ ۳۷٪ پایین‌تر در راتن‌توماتو نسبت به نسخه قبلی (از ۹۴٪ به ۵۷٪)، تنها نشانه‌های بیرونی این شکست هستند.

«مگان ۲» با کنار گذاشتن آکلا کوپر نویسنده‌ هوشمند نسخه‌ اول، استفاده از اکشن‌های پیش‌ پا افتاده و قربانی کردن روان‌شناسی شخصیت‌ها در محراب جلوه‌های ویژه، ثابت می‌کند که در صنعت سینما، «بیشتر» لزوماً به معنای «بهتر» نیست. شاید تنها لحظه‌ خوب فیلم، زمانی است که مگان با صدایی آغشته به طعنه می‌پرسد: «آیا این همان پیشرفتی بود که می‌خواستید؟». پرسشی که ناخواسته به سنگ‌نوشته‌ هنری بدل می‌شود که سوداگری آن را بلعیده است.

این فیلم نه یک دنباله که شبحی است از فیلمی که می‌توانست باشد؛ ماشینی زیبا با موتوری سوخته که بی‌هدف در پیست مسابقه هل داده می‌شود.

*منتقد سینما